Μοιρασμένη ανάμεσα στη Δυτική και την Κεντρική Μακεδονία, τη Φλώρινα και την Πέλλα, η λίμνη Βεγορίτιδα, μία από τις μεγαλύτερες φυσικές λίμνες της Ελλάδας, αλλά και η πιο βαθιά, με βάθος που φτάνει και τα 50 μέτρα, εκπέμπει SOS σε όλους μας.
Το πλούσιο περιβάλλον της λίμνης
Η λίμνη Βεγορίτιδα, περιβάλλεται από ένα πραγματικά ξεχωριστό φυσικό περιβάλλον, ιδιαίτερου οικολογικού ενδιαφέροντος και παράλληλα αποτελεί καταφύγιο για πολλά προστατευόμενα είδη. Είναι ενταγμένη στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura και είναι το σημαντικότερο καταφύγιο για την ορνιθοπανίδα της Βόρειας Ελλάδας. Αποτελεί ακόμη, σημαντικό βιότοπο για πολλά είδη πουλιών, στην περιοχή έχουν καταγραφεί 162 είδη πουλιών.
Στη λίμνη ζούνε αρκετά σπάνια είδη, όπως οι αργυροπελεκάνοι, οι ροδοπελεκάνοι, οι λαγγόνες και οι βαλτόπαπιες. Από τα αρπακτικά συναντάμε χρυσαετούς θαλασσαετούς, φιδαετούς, γερακίνες, χειμωνόκιρκοι, πετρίτες, κιρκινέζια, νανογέρακα και πολλά άλλα, ενώ η πανίδα συμπληρώνεται από την περιστασιακή παρουσία του λύκου και της αρκούδας και από άλλα θηλαστικά, όπως ο αγριόχοιρος, ο ασβός, η νυφίτσα, η αλεπού, το κουνάβι, ο λαγός και ο σκαντζόχοιρος. Η Βεγορίτιδα καταλήγει σε υγρά λιβάδια, πολύ σημαντικά οικοσυστήματα για τα πτηνά και τα ψάρια της λίμνης.
Παλιότερα κάλυπτε μια έκταση 68.000 στρεμμάτων και ήταν η βαθύτερη λίμνη της Ελλάδας με βάθος που έφτανε τα 75 μ., αλλά με τα χρόνια τα νερά της λιγόστεψαν και πλέον απλώνεται σε μια έκταση 44.300 στρεμμάτων με μέγιστο βάθος τα 50 μ. Στις όχθες της λίμνης βρίσκονται δύο μεγάλες κοινότητες η Άρνισσα και ο Άγιος Παντελεήμονας, ενώ γύρω της υπάρχουν τα χωριά Φαράγγι, Μανιάκι, Βέγορα, Περαία, Δροσιά, Ξανθόγεια και Άγιος Αθανάσιος. Η Βεγορίτιδα, μαζί με τις κοντινές της λίμνες είναι ό,τι έχει απομείνει από την τεράστια λίμνη της Εορδαίας, η έκταση της οποίας έφτανε το ένα εκατομμύριο στρέμματα και το βάθος της, τα 250 μέτρα.
Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει
Τα τελευταία χρόνια η ζωή της λίμνης απειλείται ολοένα και περισσότερο, μάλιστα τον τελευταίο χρόνο, όπως μαρτυρούν και κάτοικοι της περιοχής η στάθμη του νερού, έχει πέσει δύο μέτρα. Το γεγονός αυτό, δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της μείωσης των βροχοπτώσεων και της αύξησης της θερμοκρασίας, αλλά και της γενικότερης κακοδιαχείρισης χρόνων και της αυξανόμενης άντλησης νερού για την άρδευση στις παραλίμνιες κοινότητες.
Υπάρχουν πάνω από 800 γεωτρήσεις, ενώ άλλοι μιλούν για πάνω από 2.000.
Οι βιομηχανικές μονάδες της ΔΕΗ, τα λιγνιτωρυχεία, τα εργοστάσια λιπασμάτων και οι γεωργικές δραστηριότητες είχαν αλλοιώσει δραματικά την ποιότητα και την ποσότητα των νερών της. Πλέον οι βασικότεροι κίνδυνοι για τη Βεγορίτιδα είναι η περιοδική μείωση της στάθμης της, η ρύπανση του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα από αγροτικές καλλιέργειες και αστικά λύματα, η λαθροθηρία, η παράνομη αλιεία και η επέκταση των καλλιεργειών.
Το λιμναίο οικοσύστημα Βεγορίτιδας είναι αποδέκτης των υδάτων των τριών λιμνών, Ζάζαρης, Χειμαδίτιδας και Πετρών, του ρέματος του Σουλού και της λεκάνης απορροής της περιοχής Εορδαίας. Συνδέεται με την τεχνητή λίμνη Άγρα, που κατασκεύασε η ΔΕΗ τη δεκαετία του 1950 για τη λειτουργία του ΥΗΣ Άγρα. Η λίμνη έγινε σταδιακά αποδέκτης ρύπανσης φυτοφαρμάκων και αστικών αποβλήτων. Επίσης, η παράνομη αλιεία και η λαθροθηρία άνθισαν, ενώ επιπλέον ταλαιπωρήθηκε από παρεμβάσεις της ΔΕΗ, η οποία δημιούργησε ανάπτυξη, αλλά και στρεβλώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Η στάθμη μειώθηκε σταδιακά, λόγω χρήσης του νερού από τη ΔΕΗ και έφτασε στο κατώτατο επίπεδο των 509 μέτρων το 2000. Όμως, το 2017 η στάθμη έφτασε τον Ιούνιο στο ανώτατο όριο, τα 519.17 μέτρα, δηλαδή σε όριο επιφυλακής, επιστρέφοντας σχεδόν στην πρότερη κατάσταση.
Έντονη ανησυχία εκφράζουν οι κάτοικοι της περιοχής για το μέλλον της λίμνης, μάλιστα, ο Αντιπρόεδρος Αγίου Παντελεήμονα Φλώρινας Α. Νταουμίτης σε δήλωση του είπε: «Φοβόμαστε μην χάσουμε ένα μεγάλο κομμάτι της λίμνης μας, αν συνεχιστεί αυτή η πτώση του νερού»
Τα τελευταία χρόνια, έχει προταθεί η σύσταση φορέα διαχείρισης σε επίπεδο Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και περιφερειακό πάρκο. Ο παρεμβάσεις, που προτείνονται από εμπειρογνώμονες και αφορούν τον γεωργικό τομέα, είναι οι εξής:
Ρύπανση: Καταγραφή χρήσεων νερού, έλεγχοι σημειακών πηγών ρύπανσης π.χ. από γεωργικά φάρμακα. Ενημέρωση αγροτών για ορθολογικότερη χρήση λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και νερού.
Άρδευση: Προτείνεται πακέτο μέτρων για τα αρδευτικά συστήματα της περιοχής και Γεωργία Ακριβείας για άρδευση/ λίπανση. Αξιοποίηση του πλεονάσματος των υδάτων της λίμνης Βεγορίτιδας και μελέτη αντικατάστασης του παλιού αρδευτικού συστήματος του Λιμνοχωρίου. Επίσης, επενδύσεις για εξοικονόμηση ύδατος στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Καθορισμός ανώτατων ορίων αρδευτικών αναγκών καλλιεργειών.
3. Βιολογική Γεωργία.
4. Απορρύπανση: Φιλοπεριβαλλοντικά προγράμματα στον πρωτογενή τομέα και βιολογικοί καθαρισμοί.
5. Μεταποίηση: Δράσεις μεταποίησης με οικολογικό αποτύπωμα (πράσινη βιομηχανία).
6. Απόβλητα/Ενέργεια: Ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων, φυτικών υπολειμμάτων καλλιεργειών για την παραγωγή ενέργειας από βιομάζα.
Δράσεις για τη λίμνη Βεγορίτιδα
Στα θετικά συγκαταλέγονται οι δράσεις και οι πρωτοβουλίες που έχουν ξεκινήσει για την προστασία της λίμνης Βεγορίτιδας. Η τελευταία πρόσφατη προσπάθεια έγινε από τους εργαζόμενους της Eurobank από τη Βόρεια Ελλάδα σε συνεργασία με την περιβαλλοντική οργάνωση iSea, όπου περισσότερα από 120 άτομα, μαζί με μαθητές από το Δημοτικό Σχολείο Αγίου Παντελεήμονα, συμμετείχαν στον καθαρισμό της λίμνης. Κατάφεραν όλοι μαζί να συγκεντρώσουν πάνω από 100 κιλά απορριμμάτων, συνεισφέροντας με ουσιαστικό και έμπρακτο τρόπο στην προστασία του οικοσυστήματος της λίμνης.
Επιμέλεια άρθρου Νίκη Μαχαιρίδου
