• Την εγγραφή δέκα νέων στοιχείων στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με δυο από αυτά να αφορούν την Ήπειρο, ανακοίνωσε χθες το Υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για το Μοιρολόι της Παναγίας στην Κοπάνη Δωδώνης που ψάλλεται τη Μεγάλη Παρασκευή (φωτό) και οι Μπαντίδοι και το Γαϊτανάκι Άρτας που είναι παραδοσιακά δρώμενα Αποκριών.
Μάλιστα, τα μέλη της Φιλοπρόοδου Κίνησης Κοπάνης, με χθεσινοβραδινή ανακοίνωσή τους εκφράζουν την απεριόριστη ικανοποίησή τους για την αναγνώριση της σπουδαιότητας του εθίμου της Κοπάνης. Παράλληλα, απευθύνουν θερμές ευχαριστίες σε όλα τα μέλη της κοινότητας που στήριξαν το έθιμο διαχρονικά, από την αναβίωσή του μέχρι σήμερα, στη συντάκτρια του φακέλου υποψηφιότητας, κ. Μαρία Μπάρκα, Αρχειονόμο-Βιβλιοθηκονόμο – Μουσειολόγο, M.Sc. Λαογραφίας και Ανθρωπολογίας, στον δήμαρχο Δωδώνης, κ. Χρήστο Ντακαλέτση, καθώς και στην αρμόδια Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού για την αγαστή συνεργασία. «Με δεδομένο ότι η διαδικασία εγγραφής του εθίμου στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco διαμόρφωσε ένα πλαίσιο συνεργασίας της κοινότητας με την επίσημη διοίκηση και την επιστημονική κοινότητα, δεσμευόμαστε να πράξουμε τα δέοντα για την εκπόνηση σχεδίων και την εφαρμογή πολιτικών που θα διαφυλάξουν το Μοιρολόι της Παναγίας και θα το μεταδώσουν στις επερχόμενες γενιές», τονίζεται μεταξύ άλλων, στην ανακοίνωση.
Η Λίνα Μενδώνη
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη αναφερόμενη στις δέκα νέες εγγραφές σε δήλωσή της σημείωσε, μεταξύ άλλων: «Ο λαϊκός πολιτισμός μας, οι τελετές, οι γιορτές, οι παραδοσιακές τέχνες, μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, παραδίδοντας στους νεότερους ένα βαθύ πολιτιστικό απόθεμα, που το διαμόρφωσαν ο μόχθος των ανθρώπων, η συνύπαρξη, η αλληλεγγύη η ανάγκη της ταυτότητας. Ένας πλούτος, διαφορετικός από περιοχή σε περιοχή, αποτέλεσμα συλλογικής δραστηριότητας, του μέτρου και της αισθητικής, που φτάνει ζωντανός στις μέρες μας, από τα βάθη του χρόνου και οφείλουμε να τον αναδείξουμε, πιστοί στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης…».
Συστηματικός εμπλουτισμός
Όπως αναφέρει το Υπουργείο σε ανακοίνωσή του η Ελλάδα ως κράτος-μέλος εμπλουτίζει συστηματικά το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, εφαρμόζοντας τη διαδικασία εμπλουτισμού του Ευρετηρίου, το οποίο και αποτελεί σημαντική προτεραιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού. Ο λόγος δίνεται στις ίδιες τις κοινότητες, φορέων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, προκειμένου να τεκμηριώσουν και να αναδείξουν τα στοιχεία που οι ίδιες θεωρούν μέρος της συλλογικής τους ταυτότητας.
Τα στοιχεία αυτά μελετήθηκαν συστηματικά από τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, την Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Εφαρμογή στην Ελλάδα της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003) και τις ίδιες τις κοινότητες φορέων. Η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή γνωμοδότησε επί των προτάσεων, στην συνεδρίαση της 7ης Απριλίου 2023. Η εισήγησή τους έγινε αποδεκτή, στο σύνολό της, από την Υπουργό Πολιτισμού.
Τα στοιχεία που αφορούν την Ήπειρο
Τα δυο στοιχεία που αφορούν την Ήπειρο και εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς περιγράφονται ως εξής:
– Το Μοιρολόι της Παναγίας, στην Κοπάνη Δωδώνης
Είναι πασχαλινά κάλαντα που ψάλλονται κάθε Μεγάλη Παρασκευή σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων και στην Κοπάνη Δωδώνης. Τα κάλαντα αφηγούνται τον θρήνο της Παναγίας για τον μονογενή υιό της. Τα μέλη της κοινότητας Κοπάνης, η πλειονότητα των οποίων δεν κατοικεί πλέον μόνιμα στο χωριό, έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν και να ανανεώσουν τους κοινούς δεσμούς τους, συμμετέχοντας στο έθιμο που διατηρεί ζωντανή την παράδοση των προγόνων τους. Το Μοιρολόι της Παναγίας αναβιώνει στην Κοπάνη από το 2006, συνιστώντας μια σημαντική έκφανση της συλλογικής μνήμης της κοινότητας.
– Μπαντίδοι και Γαϊτανάκι Άρτας (παραδοσιακά δρώμενα Αποκριών)
Εθιμικά αποκριάτικα δρώμενα που τελούνται στην πόλη της Άρτας, με κύρια χαρακτηριστικά τις μεταμφιέσεις, τις πατινάδες με συνοδεία παραδοσιακής ζυγιάς και τις στάσεις σε καθορισμένα σημεία, όπου επιτελούνται ορχηστικά επεισόδια με περιπαικτικά δίστιχα, με κύκλιους αποκριάτικους χορούς. Οι Μπαντίδοι είναι μπουλούκια δέκα-δεκαπέντε ανδρών, οι οποίοι την Πέμπτη και την Παρασκευή, πριν από τη Μεγάλη Αποκριά, ξεκινούν από τις γειτονιές της Άρτας τραγουδώντας και πειράζοντας τον κόσμο. Καταλήγουν στις κεντρικές οδούς της πόλης, σατιρίζοντας την επικαιρότητα, πρόσωπα και καταστάσεις. Tο Σάββατο της Αποκριάς οι συμμετέχοντες, φορώντας μάσκες και ντυμένοι είτε ως γενίτσαροι είτε ως νύφες, βγαίνουν στους κεντρικούς δρόμους της πόλης και στις γειτονιές. Κάθε λίγο σταματούν και πλέκουν το γαϊτανάκι, ένα ξύλο που στην κορυφή του δένονται και κρέμονται δώδεκα κορδέλες, όσοι και οι μήνες του χρόνου, πότε με συρτούς χορούς, πότε με τσάμικα (ιδιαίτερη μελωδία με το όνομα Γαϊτανάκι) και στο τέλος με τα μαλώματα των βιολιτζήδων. Μετά το πλέξιμο ακολουθούν αποκριάτικα δρώμενα και χοροί. Το έθιμο αποτελεί σημαντική έκφραση της συλλογικής μνήμης και ταυτότητας της πόλης της Άρτας και των απανταχού Αρτινών.
