Έντονες αναμένεται να είναι οι αντιδράσεις και οι συζητήσεις στην τοπική κοινωνία της Πέλλας, καθώς η κυβέρνηση προωθεί ριζικές αλλαγές στον εκλογικό νόμο που αφορά την ανάδειξη των δημοτικών και περιφερειακών αρχών. Οι προτάσεις του Υπουργείου Εσωτερικών, που κατατέθηκαν στο πρόσφατο συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), φιλοδοξούν να φέρουν ένα νέο τοπίο στην αυτοδιοίκηση, με στόχο την ενίσχυση της σταθερότητας και την εξοικονόμηση πόρων. Ωστόσο, οι αλλαγές αυτές εγείρουν ερωτήματα και προβληματισμούς για τον τρόπο λειτουργίας των δήμων και την εκπροσώπηση των τοπικών κοινωνιών, συμπεριλαμβανομένης και της δικής μας στην Πέλλα.
Η καρδιά των προτεινόμενων αλλαγών χτυπά στον τρόπο εκλογής του δημάρχου. Σήμερα, εάν κανένας υποψήφιος δεν συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία (50% + 1 ψήφος) στον πρώτο γύρο, διεξάγεται επαναληπτική ψηφοφορία την επόμενη Κυριακή μεταξύ των δύο πρώτων σε ψήφους. Η κυβερνητική πρόταση στοχεύει στην κατάργηση αυτού του δεύτερου γύρου, με την πεποίθηση ότι ο νέος δήμαρχος θα πρέπει να αναδεικνύεται από την πρώτη κιόλας εκλογική αναμέτρηση.
Το σκεπτικό πίσω από αυτή την αλλαγή εδράζεται σε δύο βασικούς άξονες. Πρώτον, στην παρατηρούμενη μειωμένη συμμετοχή των πολιτών στον δεύτερο γύρο. Όπως επισημαίνεται, η μεγαλύτερη κινητοποίηση καταγράφεται την πρώτη Κυριακή, κατά την οποία εκλέγονται και οι δημοτικοί σύμβουλοι. Τη δεύτερη Κυριακή, για διάφορους λόγους – όπως η ατονία του ενδιαφέροντος, οι δυσκολίες μετακίνησης ή η απογοήτευση – πολλοί ψηφοφόροι απέχουν από την εκλογική διαδικασία. Δεύτερον, η κατάργηση του δεύτερου γύρου εκτιμάται ότι θα επιφέρει σημαντική εξοικονόμηση πόρων για το κράτος, που μπορεί να φτάσει έως και τα 250 εκατομμύρια ευρώ.
Πώς όμως θα επιτυγχάνεται η εκλογή δημάρχου από την πρώτη Κυριακή; Ο νέος εκλογικός κώδικας, σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, προβλέπει ένα σύνθετο σύστημα. Εάν ο πρώτος σε ψήφους συνδυασμός συγκεντρώσει ένα συγκεκριμένο ποσοστό – οι εισηγητές φαίνεται να προσανατολίζονται στο 40% – τότε ο υποψήφιος δήμαρχος αυτού του συνδυασμού θα ανακηρύσσεται νικητής. Επιπλέον, ο συνδυασμός θα εξασφαλίζει αυτοδυναμία στο Δημοτικό Συμβούλιο, κατέχοντας τουλάχιστον τα 3/5 των εδρών (60%). Εάν το ποσοστό του πρώτου συνδυασμού υπερβεί το 60%, θα λαμβάνει και ένα ανάλογο αυξημένο ποσοστό συμβούλων.
Ένα καινοτόμο στοιχείο της πρότασης αφορά τον τρόπο ψηφοφορίας. Κάτω από τα ονόματα των υποψηφίων του συνδυασμού που θα επιλέξει ο ψηφοφόρος, θα υπάρχουν και τα ονόματα των υποψήφιων δημάρχων των άλλων συνδυασμών. Έτσι, ο ψηφοφόρος θα έχει τη δυνατότητα να ψηφίσει τον προτιμώμενο υποψήφιο δήμαρχο του συνδυασμού του, αλλά και να επιλέξει έναν ακόμη υποψήφιο δήμαρχο από διαφορετικό συνδυασμό.
Στην περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν καταφέρει να ξεπεράσει το όριο του 40%, τότε θα λαμβάνονται υπόψη οι ψήφοι των δύο πρώτων υποψηφίων δημάρχων. Σε αυτούς θα προστίθενται οι “δεύτερες” επιλογές των ψηφοφόρων των υπόλοιπων συνδυασμών που κατετάγησαν στις επόμενες θέσεις. Ο υποψήφιος δήμαρχος που θα συγκεντρώσει τον μεγαλύτερο συνολικό αριθμό ψήφων, από τις “πρώτες” και τις “δεύτερες” επιλογές, θα ανακηρύσσεται δήμαρχος. Από τον συνδυασμό του εκλεγέντος δημάρχου θα προέρχεται το 60% των δημοτικών συμβούλων.
Αυτή η νέα μέθοδος εκλογής αναμένεται να αλλάξει ριζικά τον προεκλογικό αγώνα και τις συμμαχίες που θα επιδιώκουν οι υποψήφιοι. Στην Πέλλα, όπως και σε κάθε άλλο δήμο, οι τοπικοί πολιτικοί παράγοντες θα πρέπει να αναθεωρήσουν τις στρατηγικές τους, καθώς η ανάδειξη του δημάρχου θα εξαρτάται πλέον όχι μόνο από την πρωτιά ενός συνδυασμού, αλλά και από τη δυνατότητα προσέλκυσης “δεύτερων” ψήφων από ψηφοφόρους άλλων παρατάξεων.
Ωστόσο, οι προτεινόμενες αλλαγές δεν αφήνουν αλώβητη την αυτοδιοίκηση. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, σύσσωμη η αυτοδιοίκηση εκφράζει προβληματισμούς για το χρονικό σημείο της πιθανής αλλαγής του εκλογικού νόμου. Οι δήμαρχοι, και πιθανότατα και οι τοπικοί άρχοντες της Πέλλας, θεωρούν ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να επικεντρωθεί στα φλέγοντα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι δήμοι, τα οποία παραμένουν άλυτα και επιδεινώνουν την καθημερινότητα των πολιτών.
Μεταξύ των προβλημάτων που επισημαίνονται είναι οι περιορισμένοι οικονομικοί πόροι, η σοβαρή υποστελέχωση των δημοτικών υπηρεσιών, τα αυξημένα λειτουργικά κόστη (στα οποία προστίθενται και οι αυξήσεις στη μισθοδοσία) και η ανάγκη ενίσχυσης της καταστατικής θέσης των αιρετών της αυτοδιοίκησης. Η ΚΕΔΕ, με τον πρόεδρό της Λάζαρο Κυρίζογλου, έχει επανειλημμένως τονίσει την ανάγκη άμεσης παροχής πειστικών λύσεων στα προβλήματα των δήμων, προκειμένου αυτοί να μπορούν να επιτελούν τον κρίσιμο ρόλο τους στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και την ευημερία των δημοτών της Πέλλας και κάθε άλλης περιοχής.
Σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τις ανησυχίες, η κυβέρνηση αναμένεται να προσθέσει στους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ) των δήμων το ποσό που θα εξοικονομηθεί από την κατάργηση του δεύτερου γύρου των εκλογών, το οποίο υπολογίζεται περίπου στα 80 εκατομμύρια ευρώ. Παρόλο που η κίνηση αυτή αναγνωρίζεται ως θετική από τους δημάρχους, είναι σαφές ότι το ποσό αυτό δεν επαρκεί για να καλύψει τις συσσωρευμένες ανάγκες της αυτοδιοίκησης. Ωστόσο, η αναγνώριση της προσπάθειας από την ηγεσία του ΥΠΕΣ θεωρείται ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Μία ακόμη σημαντική αλλαγή που προτείνεται και αναμένεται να έχει άμεσο αντίκτυπο στην εκλογική διαδικασία στην Πέλλα είναι η κατάργηση της Δημοτικής Ενότητας ως ξεχωριστής εκλογικής περιφέρειας για την εκλογή δημοτικών συμβούλων. Σύμφωνα με την πρόταση, όλοι οι δημοτικοί σύμβουλοι θα εκλέγονται πλέον από όλη την επικράτεια του δήμου, ανάλογα με τον συνολικό αριθμό σταυρών που θα λάβουν σε ολόκληρο τον δήμο.
Αυτή η αλλαγή αναμένεται να επιφέρει σημαντικές ανακατατάξεις στο πολιτικό σκηνικό της Πέλλας. Από την εφαρμογή του “Καλλικράτη” το 2010, οι δημοτικοί σύμβουλοι από μικρότερες Δημοτικές Ενότητες είχαν ένα είδος “προστασίας”, καθώς συναγωνίζονταν μόνο τους υποψηφίους της δικής τους ενότητας. Τώρα, θα πρέπει να ανταγωνιστούν όλους τους υποψηφίους από όλο τον ευρύτερο δήμο. Το πνεύμα του νομοθέτη είναι ότι μετά από 18 χρόνια λειτουργίας των “Καλλικρατικών” δήμων (2010-2028), τα όρια των Δημοτικών Ενοτήτων έχουν πλέον ξεπεραστεί. Σίγουρη θεωρείται επίσης και η μείωση του συνολικού αριθμού των υποψηφίων δημοτικών συμβούλων.
Την ίδια στιγμή που φαίνεται να περιορίζονται τα “προνόμια” των δημοτικών συμβούλων των Δημοτικών Ενοτήτων, ενισχύεται ο θεσμός των Τοπικών Συμβουλίων. Αυτή η εξέλιξη είχε προαναγγελθεί και από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη κατά τη διάρκεια πρόσφατης περιοδείας του στην Ανατολική Αττική. Η ενίσχυση των Τοπικών Συμβουλίων θα μπορούσε να σημαίνει μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών σε τοπικό επίπεδο και ενδυνάμωση της φωνής των μικρότερων κοινοτήτων της Πέλλας.
Μια ακόμη αλλαγή που περιλαμβάνεται στις προτάσεις αφορά τον διαχωρισμό των ρόλων μεταξύ της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α’ και Β’ βαθμού, δηλαδή μεταξύ των Δήμων (όπως οι δήμοι της Πέλλας) και των Περιφερειών (όπως η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας). Σήμερα, σε πολλά θέματα οι ρόλοι των δύο βαθμών αυτοδιοίκησης συχνά αλληλοκαλύπτονται ή δημιουργούνται αμφισβητήσεις για τις αρμοδιότητες. Η πρόταση προβλέπει ότι η διαχείριση και ο καθαρισμός των ρεμάτων θα περάσει αποκλειστικά στις Περιφέρειες, ενώ η συντήρηση του οδικού δικτύου, ο οδοφωτισμός και ο καθαρισμός θα αποτελέσουν ξεχωριστές αρμοδιότητες, επιδιώκοντας έτσι την αποσαφήνιση των ευθυνών και την αποτελεσματικότερη λειτουργία των δύο βαθμών αυτοδιοίκησης. Αυτή η αλλαγή θα επηρεάσει άμεσα τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται σημαντικά ζητήματα υποδομής και καθημερινότητας και στην περιοχή της Πέλλας.
Οι προτεινόμενες αλλαγές στον εκλογικό νόμο της αυτοδιοίκησης αναμένεται να προκαλέσουν έντονες συζητήσεις σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Η τελική μορφή του νομοσχεδίου θα κριθεί το επόμενο διάστημα, καθώς αναμένεται η κατάθεσή του προς διαβούλευση και ψήφιση στη Βουλή. Για την Πέλλα, οι αλλαγές αυτές σηματοδοτούν μια νέα εποχή στην τοπική πολιτική σκηνή, με νέους κανόνες εκλογής δημάρχου και δημοτικών συμβούλων, καθώς και ανακατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ δήμου και περιφέρειας. Οι τοπικοί πολιτικοί παράγοντες και οι πολίτες καλούνται να παρακολουθήσουν στενά τις εξελίξεις και να συμμετάσχουν στον διάλογο για τη διαμόρφωση του μέλλοντος της τοπικής αυτοδιοίκησης.
