Αλμωπία: Ανάπτυξη τουρισμού ή… deja vu;
Η πρόσφατη συνάντηση στον Δήμο Αλμωπίας, με θέμα τη διαμόρφωση ενός ενιαίου πλαισίου τουριστικής ανάπτυξης, μοιάζει εκ πρώτης όψεως με μια ευχάριστη εξέλιξη. Η παρουσία επιχειρηματιών, ξενοδόχων, οινοπαραγωγών και εκπροσώπων φορέων, η τοποθέτηση του Δημάρχου, κ. Νίκου Παρούτογλου, περί «νέας εποχής τουριστικής εξωστρέφειας», και η παρουσίαση των αξόνων του σχεδίου από την Αντιδήμαρχο Τουρισμού, κ. Όλγα Ολλανδέζου, συνθέτουν ένα αισιόδοξο σκηνικό. Ακόμη και οι παρεμβάσεις στη Δημοτική Επιχείρηση Λουτρών από τον Διευθύνοντα Σύμβουλο, κ. Νικηφόρο Παπαγιαννόπουλο, δείχνουν μια προσπάθεια συστηματοποίησης. Ωστόσο, μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει μια οικεία παθογένεια που έχει στιγματίσει την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής επί σειρά ετών: την πρόχειρη, αποσπασματική και ενδοσκοπική προσέγγιση, που υπονομεύει κάθε ουσιαστική προοπτική.
Η ομορφιά της Αλμωπίας, με τα ιαματικά Λουτρά Πόζαρ, τον παραδοσιακό οικισμό του Άνω Λουτρακίου, τις ορεινές διαδρομές στο όρος Βόρας (Καϊμακτσαλάν), και την πλούσια γαστρονομική και οινοπαραγωγική παράδοση, αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο πλεονέκτημα. Παρόλα αυτά, η περιοχή παραμένει ένας προορισμός που, παρά τις κατά καιρούς φιλόδοξες ανακοινώσεις, δεν έχει καταφέρει να απογειωθεί τουριστικά, να προσελκύσει επενδύσεις μεγάλης κλίμακας, ή να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο που θα την αναδείκνυε ως μέρος ενός ισχυρού brand name, όπως η ΠΕΛΛΑ. Η ρητορική της «νέας εποχής» μοιάζει να επαναλαμβάνεται διαρκώς, χωρίς όμως να μεταφράζεται σε απτά αποτελέσματα και, κυρίως, σε μια βιώσιμη στρατηγική με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Η απογοήτευση είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν αναλογίζεται κανείς ότι στο παρελθόν υπήρξαν συγκεκριμένες προτάσεις και μάλιστα θεσμικές δεσμεύσεις, οι οποίες έμειναν κενό γράμμα.
Η απουσία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου: Όταν η βιασύνη γίνεται εμπόδιο
Το πρώτο και κύριο σημείο κριτικής είναι η απουσία ενός πραγματικά ολοκληρωμένου και χρηματοδοτούμενου σχεδίου τουριστικής ανάπτυξης. Η συνάντηση της Δευτέρας, αν και δείχνει την πρόθεση για διάλογο, αποτελεί περισσότερο μια προσπάθεια «συλλογής ιδεών» παρά την παρουσίαση ενός συγκεκριμένου και υλοποιήσιμου σχεδίου. Είναι θετικό το ότι συλλέγονται προτάσεις από τους φορείς, αλλά αυτό θα έπρεπε να αποτελεί το επιστέγασμα μιας προηγούμενης μελέτης και όχι το αρχικό στάδιο. Πού είναι η εκπόνηση μιας σοβαρής μελέτης βιωσιμότητας; Πού είναι ο καθορισμός συγκεκριμένων, μετρήσιμων στόχων; Πού είναι το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης; Και κυρίως, πού είναι οι εξασφαλισμένοι πόροι – τόσο από ευρωπαϊκά όσο και από εθνικά προγράμματα – που θα εγγυηθούν την υλοποίηση των όποιων εξαγγελθέντων;
Η αναφορά στη σύσταση «ομάδας εργασίας» για την επεξεργασία των πρακτικών ζητημάτων, αν και αναγκαία, φανερώνει ότι η δημοτική αρχή βρίσκεται ακόμα στο αρχικό στάδιο του σχεδιασμού. Μια «νέα εποχή» δεν ξεκινά με τη σύσταση ομάδων εργασίας, αλλά με την παρουσίαση ενός σαφούς οδικού χάρτη. Η αίσθηση που αποκομίζει κανείς είναι αυτή της «πρόχειρης» προσέγγισης, της διεκπεραίωσης, της δημιουργίας εντυπώσεων, αντί της βαθιάς, συστηματικής και προνοητικής δουλειάς που απαιτεί η τουριστική ανάπτυξη.
Το χαμένο Μνημόνιο Συνεργασίας και η εγκατάλειψη του «Πρότυπου Τουριστικού Προορισμού»
Η αμηχανία γίνεται ακόμη μεγαλύτερη όταν αναλογίζεται κανείς ότι μόλις πριν από ένα χρόνο και κάτι, οι Δήμαρχοι Έδεσσας, Πέλλας και Αλμωπίας υπέγραψαν ένα Μνημόνιο Συνεργασίας με στόχο την υποβολή αιτήματος στο Υπουργείο Τουρισμού για τον χαρακτηρισμό της ευρύτερης περιοχής τους ως Πρότυπου Τουριστικού Προορισμού Ολοκληρωμένης Διαχείρισης. Ένα μνημόνιο που, όπως τονίστηκε τότε, «αποτελεί την αφετηρία μίας νέας εποχής για την Πέλλα συνολικότερα, προϊόν της αντίληψης ότι η συμπόρευση των Δήμων στα μεγάλα ζητήματα μπορεί να οδηγήσει στην άρση του διαχρονικού απομονωτισμού του Νομού».
Τα οφέλη που θα προέκυπταν από αυτόν τον χαρακτηρισμό ήταν σαφή και σημαντικά:
- Πρόσβαση σε εξειδικευμένα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης για την τουριστική ανάπτυξη.
- Αναγνωρισιμότητα και αξιοποίησή της ως εργαλείο marketing.
- Πρόσβαση σε εξειδικευμένη, οργανωμένη, συστηματική και επιστημονική τεχνική υποστήριξη από τον οικείο Οργανισμό Διαχείρισης και Προώθησης Προορισμού.
- Πρόσβαση στις υπηρεσίες ενός Παρατηρητηρίου Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης.
- Δυνατότητα δικτύωσης με άλλους πρότυπους τουριστικούς προορισμούς, υποβολής προτάσεων χρηματοδότησης σε ευρωπαϊκά προγράμματα και συμμετοχής σε διεθνείς διαγωνισμούς.
Παρά τις μεγαλεπήβολες υποσχέσεις περί «διαρκούς και άοκνης» προσπάθειας για ένα τόπο που θα «κρατάει» τα παιδιά του, η πραγματικότητα είναι απογοητευτική. Ένα χρόνο και κάτι μετά την υπογραφή, το Μνημόνιο αυτό έχει μείνει κυριολεκτικά στα χαρτιά. Η «αφετηρία μιας νέας εποχής» αποδείχθηκε ένα απλό δημοσιογραφικό δελτίο τύπου, χωρίς συνέχεια, χωρίς απτά αποτελέσματα.
Γιατί εγκαταλείφθηκε αυτή η πολλά υποσχόμενη πρωτοβουλία; Ποιος φέρει την ευθύνη για την αδράνεια; Η πρόσφατη συνάντηση στην Αλμωπία, απομονωμένη από την ευρύτερη συνεργασία που προέβλεπε το Μνημόνιο, φανερώνει μια επιστροφή σε πρακτικές του παρελθόντος: κάθε δήμος κοιτάζει το δικό του κομμάτι, αγνοώντας τις πολλαπλασιαστικές συνέργειες που θα μπορούσαν να προκύψουν από μια ενιαία στρατηγική για ολόκληρη την Πέλλα.
Η διαχρονική πρόταση για Τουριστικό Οργανισμό: Μια χαμένη ευκαιρία;
Η αδυναμία των δημοτικών αρχών να προχωρήσουν σε μια ολοκληρωμένη και συντονισμένη τουριστική στρατηγική δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Για χρόνια, τόσο η εφημερίδα μας όσο και ο δημοσιογράφος Χρήστος Δημητριάδης, έχουν επισημάνει την επιτακτική ανάγκη για την ίδρυση ενός ενιαίου Τουριστικού Οργανισμού για την Πέλλα. Ένας τέτοιος οργανισμός, στελεχωμένος με εξειδικευμένο προσωπικό, με σαφείς αρμοδιότητες και επαρκή χρηματοδότηση, θα μπορούσε να αναλάβει τον σχεδιασμό, την προβολή και τη διαχείριση του τουριστικού προϊόντος της Περιφερειακής Ενότητας στο σύνολό της.
Ένας Τουριστικός Οργανισμός θα λειτουργούσε ως:
- Κεντρικός φορέας σχεδιασμού: Θα εκπονούσε ολοκληρωμένες μελέτες, θα καθόριζε στρατηγικούς στόχους και θα χάραζε τον οδικό χάρτη για την τουριστική ανάπτυξη.
- Φορέας προβολής: Θα αναλάμβανε το marketing και την επικοινωνία, συμμετέχοντας σε διεθνείς εκθέσεις, δημιουργώντας ψηφιακές πλατφόρμες και προβάλλοντας το brand name «ΠΕΛΛΑ» σε παγκόσμιο επίπεδο.
- Συντονιστικός φορέας: Θα γεφύρωνε τις διαφορές μεταξύ των δήμων και των τοπικών φορέων, προωθώντας τις συνέργειες και τη δημιουργία ενιαίων τουριστικών πακέτων.
- Φορέας προσέλκυσης επενδύσεων: Θα παρουσίαζε τις επενδυτικές ευκαιρίες της περιοχής σε εθνικούς και διεθνείς επενδυτές.
Η πρόταση αυτή, που έχει τεθεί επανειλημμένα στο δημόσιο διάλογο, παραμένει ανεκμετάλλευτη. Η πρόσφατη συνάντηση στην Αλμωπία, που περιορίζεται στα στενά της δημοτικά όρια, απλώς υπογραμμίζει την απουσία μιας τέτοιας κεντρικής, συντονιστικής αρχής. Αντί για έναν ενιαίο Τουριστικό Οργανισμό, παρατηρούμε μια σειρά από αποσπασματικές πρωτοβουλίες που, όσο καλές κι αν είναι οι προθέσεις, αδυνατούν να δημιουργήσουν ένα ισχυρό και ανταγωνιστικό τουριστικό προϊόν.
Η ενδοσκόπηση έναντι της συνεργασίας: Το χαμένο brand name της ΠΕΛΛΑΣ
Ένα από τα σημαντικότερα και πλέον κρίσιμα σημεία κριτικής είναι η απουσία μιας ευρύτερης, διαδημοτικής και περιφερειακής συνεργασίας. Ενώ ο Δήμαρχος αναφέρθηκε στην ανάγκη «αύξησης του χρόνου παραμονής των επισκεπτών» και την «ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του Δήμου», η συζήτηση, όπως αυτή περιγράφεται, παραμένει αποκλειστικά εντός των στενών ορίων της Αλμωπίας.
Πώς μπορεί η Αλμωπία να αναπτυχθεί τουριστικά όταν αγνοεί την ευρύτερη Περιφερειακή Ενότητα Πέλλας; Η Πέλλα, ως ιστορική κοιτίδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, με την αρχαία πόλη της Πέλλας, την Έδεσσα με τους καταρράκτες της, την ποικιλομορφία των τοπίων και την πλούσια αγροτική παραγωγή, αποτελεί ένα ισχυρό brand name που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ομπρέλα για όλους τους δήμους της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της Αλμωπίας. Η δημιουργία ενός ενιαίου marketing plan για την Πέλλα, η κοινή προβολή σε διεθνείς εκθέσεις, η ανάπτυξη θεματικών διαδρομών που θα συνδέουν τα αξιοθέατα όλων των δήμων, θα προσέθετε πολλαπλασιαστικά οφέλη για την Αλμωπία. Αντίθετα, η δημοτική αρχή φαίνεται να επιμένει σε μια ενδοσκοπική προσέγγιση, προσπαθώντας να αναδείξει την Αλμωπία ως έναν αυτόνομο πόλο έλξης, χωρίς να αξιοποιεί τις συνέργειες με τους όμορους δήμους και φορείς της Περιφερειακής Ενότητας.
Γιατί δεν υπάρχει στην παρούσα φάση εκπροσώπηση από τον Περιφερειακό Φορέα Τουρισμού; Γιατί δεν καλούνται οι Δήμοι της Έδεσσας και της Πέλλας σε έναν κοινό διάλογο για την ανάπτυξη του τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή; Η λογική της «μικρής αυλής» έχει αποδειχθεί ατελέσφορη στην τουριστική ανάπτυξη. Ο σύγχρονος τουρισμός απαιτεί συνεργασίες, διασυνδέσεις και κοινές στρατηγικές που υπερβαίνουν τα διοικητικά όρια των δήμων. Το brand name «ΠΕΛΛΑ» θα μπορούσε να αποτελέσει το επιστέγασμα μιας τέτοιας συνεργασίας, προσελκύοντας μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών και προσφέροντας ένα πιο ολοκληρωμένο «πακέτο εμπειριών» που να περιλαμβάνει και την Αλμωπία.
Η «νέα εποχή» χωρίς νέα εργαλεία: Η χορηγία ως πανάκεια;
Ο Δήμαρχος υπογράμμισε πως στόχος είναι «η δημιουργία ενός σύγχρονου και συγκροτημένου τουριστικού εργαλείου». Ωστόσο, ποια είναι αυτά τα σύγχρονα εργαλεία; Μήπως η συνάντηση αυτή αποτελεί απλώς μια επανάληψη προηγούμενων προσπαθειών που δεν απέδωσαν;
Ο σύγχρονος τουρισμός απαιτεί ψηφιακό μετασχηματισμό, έξυπνες εφαρμογές, στοχευμένες καμπάνιες στα social media, αξιοποίηση data analytics για την κατανόηση των αναγκών των επισκεπτών, και βέβαια, εξειδικευμένο προσωπικό. Η απλή συλλογή προτάσεων από τους τοπικούς φορείς, χωρίς την ύπαρξη ενός κεντρικού σχεδιασμού που να ενσωματώνει αυτές τις νέες τεχνολογίες και προσεγγίσεις, φανερώνει μια παρωχημένη νοοτροπία.
Επιπλέον, η αναφορά στις «παρεμβάσεις θεσμικής θωράκισης και επενδύσεις» στη Λουτρόπολη, αν και θετικές, θα πρέπει να αξιολογηθούν ως προς την αποδοτικότητα και τη βιωσιμότητά τους. Είναι οι επενδύσεις αυτές αρκετές για να αναβαθμίσουν ουσιαστικά τη Λουτρόπολη σε ένα διεθνώς ανταγωνιστικό τουριστικό προορισμό; Υπάρχει ένα ευρύτερο σχέδιο για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων, εκτός από τις δημοτικές; Η εμπειρία έχει δείξει ότι χωρίς την ενεργή συμμετοχή και τη στήριξη του ιδιωτικού τομέα, οι δημοτικές πρωτοβουλίες, όσο καλές κι αν είναι, έχουν περιορισμένη εμβέλεια.
Αλμωπία: Ανάπτυξη τουρισμού ή… deja vu;
Η «γόνιμη συζήτηση» και το χάσμα της υλοποίησης
Η αναφορά σε μια «ιδιαίτερα γόνιμη συζήτηση, με κοινό παρονομαστή την ανάγκη συνέργειας και αξιοποίησης όλων των δυνατοτήτων και πλεονεκτημάτων της Αλμωπίας» είναι μια συνήθης διαπίστωση σε τέτοιου είδους συναντήσεις. Το ζητούμενο όμως δεν είναι η διαπίστωση της ανάγκης, αλλά η δημιουργία των μηχανισμών για την υλοποίησή της.
Ποιοι είναι οι συγκεκριμένοι στόχοι της «ομάδας εργασίας»; Πώς θα διασφαλιστεί η διαφάνεια στη διαδικασία; Πώς θα μετρηθεί η επιτυχία του έργου της; Χωρίς σαφείς απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, η «γόνιμη συζήτηση» κινδυνεύει να παραμείνει απλώς μια ανταλλαγή απόψεων, χωρίς να μεταφραστεί σε απτές δράσεις.
Η επόμενη συνάντηση, που θα πραγματοποιηθεί «με βάση το διαμορφωμένο πλέον πλαίσιο δυνατοτήτων για τις ειδικές μορφές τουρισμού», θα πρέπει να είναι πολύ πιο συγκεκριμένη. Θα πρέπει να παρουσιαστούν πραγματικές προτάσεις, με συγκεκριμένους προϋπολογισμούς και χρονοδιαγράμματα. Αντί για γενικόλογες αναφορές, χρειάζονται μελέτες, αριθμοί και δεσμεύσεις.
Αλμωπία: Ανάπτυξη τουρισμού ή… deja vu;
Συμπεράσματα: Η Αλμωπία δικαιούται κάτι καλύτερο
Η Αλμωπία, με το πλούσιο φυσικό κάλλος και την πολιτιστική της κληρονομιά, δικαιούται μια ουσιαστική, μακροπρόθεσμη και συνεκτική στρατηγική τουριστικής ανάπτυξης. Η πρόσφατη συνάντηση, αν και δείχνει την πρόθεση για διάλογο, πάσχει από τις γνωστές παθογένειες: έλλειψη ολοκληρωμένου σχεδιασμού, αποσπασματική προσέγγιση, απουσία εξασφαλισμένων πόρων και κυρίως, αδυναμία συνεργασίας με τους όμορους δήμους και φορείς για την ανάδειξη του ευρύτερου brand name της ΠΕΛΛΑΣ.
Η δημοτική αρχή οφείλει να ξεφύγει από τη λογική των «συναντήσεων» και να προχωρήσει σε απτές και μετρήσιμες δράσεις. Αυτό απαιτεί:
- Εκπόνηση ολοκληρωμένης στρατηγικής μελέτης: Με σαφείς στόχους, προϋπολογισμούς, χρονοδιαγράμματα και δείκτες μέτρησης επιτυχίας.
- Εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων: Διεκδίκηση πόρων από ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα, καθώς και προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων.
- Επανενεργοποίηση του Μνημονίου Συνεργασίας: Να προχωρήσουν άμεσα οι ενέργειες για τον χαρακτηρισμό της Πέλλας ως Πρότυπου Τουριστικού Προορισμού Ολοκληρωμένης Διαχείρισης.
- Συνεργασία με τους φορείς της ΠΕΛΛΑΣ: Δημιουργία ενός κοινού μετώπου για την ανάδειξη της ευρύτερης περιοχής, κάτω από το ενιαίο brand name «ΠΕΛΛΑ».
- Ίδρυση ενός ενιαίου Τουριστικού Οργανισμού Πέλλας: Ο οποίος θα λειτουργήσει ως ο βασικός πυλώνας για τον σχεδιασμό, την προβολή και τη διαχείριση του τουριστικού προϊόντος.
- Αξιοποίηση σύγχρονων εργαλείων: Επένδυση στον ψηφιακό μετασχηματισμό, στο marketing και στην εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού.
Μόνο έτσι η «νέα εποχή τουριστικής εξωστρέφειας» στην Αλμωπία δεν θα παραμείνει μια ακόμα ευχή, αλλά θα μετατραπεί σε πραγματικότητα, προσφέροντας βιώσιμη ανάπτυξη και ευημερία στην τοπική κοινωνία. Ο χρόνος τελειώνει και οι ευκαιρίες χάνονται. Θα μπορέσει η δημοτική αρχή να ανταποκριθεί στις προσδοκίες και να αποδείξει ότι αυτή τη φορά, τα λόγια θα γίνουν πράξεις;
Αλμωπία: Ανάπτυξη τουρισμού ή… deja vu;
