Έδεσσα και Γιαννιτσά οι «τσιμεντούπολεις»

Έδεσσα και Γιαννιτσά, οι «τσιμεντούπολεις» της Πέλλας: Πώς το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας απειλεί τους κατοίκους

Οι πόλεις της Μακεδονίας αντιμέτωπες με τις ακραίες θερμοκρασίες – Η έλλειψη πρασίνου, η άσφαλτος και το τσιμέντο δημιουργούν ένα αποπνικτικό περιβάλλον για τους κατοίκους

Επιμέλεια: Μίλτος Παπαδημητρίου 

Καθώς οι καύσωνες πλήττουν την Ευρώπη, οι κάτοικοι των πόλεων επηρεάζονται ιδιαίτερα λόγω του φαινομένου της «θερμικής νησίδας». Οι πόλεις προσαρμόζονται, αλλά είναι αρκετό;

Το καλοκαίρι του 2025 σημαδεύτηκε και πάλι από αρκετούς διαδοχικούς καύσωνες, οι οποίοι έπληξαν την Ευρώπη, με τις επιπτώσεις αυτού του ακραίου καιρού να είναι ιδιαίτερα έντονες στις αστικές περιοχές. Αυτό οφείλεται στο φαινόμενο του αστικού θερμικού νησιού (UHI), το οποίο αυξάνει σημαντικά τις θερμοκρασίες σε σύγκριση με τις γύρω αγροτικές περιοχές, κάνοντας τους καύσωνες ακόμα πιο έντονους και επικίνδυνους.

Ο κλιματολόγος Wim Thiery από το VUB του Βελγίου δήλωσε στο Euronews πως «το γεγονός ότι η πόλη είναι θερμότερη από τη γύρω περιοχή οφείλεται στα υλικά που χρησιμοποιούνται». Αυτά περιλαμβάνουν την άσφαλτο και το τσιμέντο, τα οποία «απορροφούν τη θερμότητα όταν ο ήλιος λάμπει, την αποθηκεύουν και στη συνέχεια την εκπέμπουν τη νύχτα». Ως αποτέλεσμα, κατά τη διάρκεια της ημέρας, η μέγιστη θερμοκρασία στις πόλεις είναι υψηλότερη, αλλά και τη νύχτα η θερμοκρασία δεν πέφτει ιδιαίτερα. Τα στοιχεία αυτά είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, δεδομένου του μεγάλου αριθμού των ανθρώπων που επηρεάζονται.

Έδεσσα και Γιαννιτσά: Δύο πόλεις, ένα πρόβλημα

Στην περίπτωση της Πέλλας, οι δύο μεγαλύτερες πόλεις, η Έδεσσα και τα Γιαννιτσά, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτού του φαινομένου. Και οι δύο πόλεις, με την έντονη αστικοποίηση και την πληθώρα τσιμεντένιων κατασκευών, μοιάζουν να έχουν μετατραπεί σε «τσιμεντούπολεις» που παγιδεύουν τη θερμότητα.

• Γιαννιτσά: Μια πόλη με έντονη εμπορική και αγροτική δραστηριότητα, τα Γιαννιτσά χαρακτηρίζονται από πυκνή δόμηση και περιορισμένους χώρους πρασίνου στο κέντρο της πόλης. Η έλλειψη δέντρων σε κεντρικούς δρόμους και πλατείες, σε συνδυασμό με την έντονη κυκλοφορία, δημιουργεί ένα αποπνικτικό περιβάλλον, ειδικά τις νυχτερινές ώρες, όπου η θερμοκρασία παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Η απουσία μεγάλων πάρκων ή πράσινων διαδρομών μέσα στην πόλη, επιβαρύνει την υγεία των κατοίκων, ειδικά των ευάλωτων ομάδων.

• Έδεσσα: Παρόλο που φημίζεται για τους καταρράκτες της και το φυσικό της κάλλος, το κέντρο της πόλης της Έδεσσας δεν διαφέρει ιδιαίτερα από μια τυπική «τσιμεντούπολη». Η πυκνή δόμηση, η χρήση άσφαλτου και τσιμέντου, και η περιορισμένη βλάστηση σε κεντρικές περιοχές ενισχύουν το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας. Η πρόσβαση στους χώρους πρασίνου, όπως το πάρκο των καταρρακτών, απαιτεί μετακίνηση, γεγονός που δεν διευκολύνει τους ηλικιωμένους ή όσους κατοικούν μακριά.

Πλήγμα για την υγεία και ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης

Το φαινόμενο αυτό αποτελεί μείζον πρόβλημα για την υγεία των κατοίκων των πόλεων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μια μελέτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας NOVA στην Πορτογαλία διαπίστωσε ότι οι εισαγωγές σε νοσοκομεία αυξήθηκαν κατά 18,9% κατά τις ημέρες καύσωνα. Στην Έδεσσα και τα Γιαννιτσά, όπου οι ευάλωτες ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι, αποτελούν σημαντικό μέρος του πληθυσμού, ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα αυξημένος.

«Ιδιαίτερα οι ηλικιωμένοι με υποκείμενα προβλήματα υγείας, για παράδειγμα αναπνευστικές ή καρδιαγγειακές παθήσεις, είναι οι πιο σοβαρά πληγείσες ομάδες», δήλωσε ο κ. Souverijns, εμπειρογνώμονας για το κλίμα στο VITO του Βελγίου. Καθώς το φαινόμενο εκδηλώνεται κυρίως τη νύχτα, οι άνθρωποι δεν δροσίζονται επαρκώς όταν πηγαίνουν για ύπνο, κάτι που έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.

Επιπλέον, το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας είναι και ένα κοινωνικοοικονομικό ζήτημα. Όπως τόνισε ο κλιματολόγος Thiery, «στις πλουσιότερες γειτονιές που βρίσκονται λίγο έξω από τα κέντρα των πόλεων, τείνει να υπάρχει περισσότερο πράσινο». Αυτό, σε συνδυασμό με τις κακές συνθήκες στέγασης και την έλλειψη μόνωσης σε παλαιότερα κτίρια, καθιστά τους φτωχότερους κατοίκους πιο ευάλωτους στις επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών.

Πράσινες λύσεις και η ανάγκη για ριζικές αλλαγές

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι πόλεις μπορούν να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Αυτά περιλαμβάνουν τον σχεδιασμό πράσινων στεγών και προσόψεων, τη φύτευση περισσότερης βλάστησης και την καλύτερη χρήση του νερού.

Ωστόσο, όπως τόνισαν και οι δύο εμπειρογνώμονες, η προσαρμογή από μόνη της δεν αρκεί. «Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές και να αναγνωρίσουμε ότι ο αντίκτυπος της προσαρμογής είναι περιορισμένος», είπε ο Thiery. «Σε πολύ τοπικό επίπεδο, όπου φυτεύονται δέντρα, ο αντίκτυπος μπορεί να είναι αισθητός, αλλά έναν δρόμο πιο πέρα, θα είναι και πάλι πιο ζεστά». Η πραγματικότητα των πόλεων, και ειδικά των πυκνοκατοικημένων κέντρων της Έδεσσας και των Γιαννιτσών, είναι ότι δεν υπάρχει περιθώριο για επαρκείς χώρους πρασίνου.

Αυτό σημαίνει ότι οι δημοτικές αρχές της Έδεσσας και των Γιαννιτσών πρέπει να κινηθούν άμεσα και να λάβουν μέτρα που θα ξεφεύγουν από τα απλά «πράσινα μπαλώματα». Η δημιουργία νέων πάρκων, η αναθεώρηση των πολεοδομικών σχεδίων ώστε να ενταχθεί περισσότερο πράσινο, η επιδότηση για πράσινες στέγες και η προώθηση της χρήσης βιώσιμων υλικών στις κατασκευές αποτελούν μονόδρομο.

Η μείωση των εκπομπών είναι, επίσης, ζωτικής σημασίας. Το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας θα ενταθεί στο μέλλον με την επιπλέον κλιματική αλλαγή, επομένως είναι σημαντικό να μειώσουμε τις εκπομπές μας όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Οι πολίτες της Έδεσσας και των Γιαννιτσών, λοιπόν, καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα ολοένα και πιο αποπνικτικό περιβάλλον. Το ερώτημα είναι αν οι δημοτικές αρχές θα αναγνωρίσουν τη σοβαρότητα του προβλήματος και θα υιοθετήσουν ριζικές λύσεις, ή αν θα αρκεστούν σε αποσπασματικές παρεμβάσεις.

Έδεσσα και Γιαννιτσά οι «τσιμεντούπολεις»