«Ασπίδα» προστασίας από το Υπ. Περιβάλλοντος…

• Θα παραμείνει ένας από τους τελευταίους ποταμούς ελεύθερης ροής στην Ευρώπη

 Ικανοποίηση οργανώσεων για την υπουργική απόφαση • Επιστημονική Εβδομάδα για τον Σαραντάπορο στη Βούρμπιανη

Ελάχιστοι είναι πλέον οι ποταμοί με ελεύθερη ροή σε όλη την Ευρώπη. Ανάμεσά τους περιλαμβάνεται και ο Αώος, ο οποίος γίνεται πλέον σαφές ότι θα παραμείνει έτσι, καθώς τίθεται οριστικά υπό αυστηρό καθεστώς προστασίας. Μάλιστα, απώτερος στόχος είναι να αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά του πρώτου Διασυνοριακού Πάρκου Άγριου Ποταμού στη γηραιά ήπειρο, το οποίο θα εκτείνεται στα εδάφη Ελλάδας και Αλβανίας. 

Καθοριστική προς αυτή την κατεύθυνση είναι νέα απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με βάση την οποία αποκλείεται κάθε ενδεχόμενο κατασκευής φραγμάτων ή υδροηλεκτρικών έργων επί του ποταμού, κατά μήκος του οποίου θα επιτρέπονται μόνο ήπιες δραστηριότητες όπως αυτές που αναπτύσσονται εδώ και αιώνες. Την απόφαση του ΥΠΕΝ χαιρετίζουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις οι οποίες αγωνίστηκαν για την προστασία του Αώου. Ωστόσο, η συγκεκριμένη πρωτοβουλία μπορεί να αποτελέσει καλό προηγούμενο και για άλλους ποταμούς της Ηπείρου αντίστοιχης περιβαλλοντικής αξίας με τον Αώο, οι οποίοι πρέπει να διατηρηθούν ελεύθεροι από φράγματα και ΥΗΕ.  

Φράγματα… ΣΤΟΠ!

Απόφαση – ορόσημο η οποία συμπληρώνει το καθεστώς προστασίας του ποταμού Αώου και αναγνωρίζει τη σημασία του ως ποταμού ελεύθερης ροής είναι αυτή που εξέδωσε ο Υπουργός Περιβάλλοντος και ενέργειας (αριθμ. ΥΠΕΝ/ΔΔ ΦΠΒ/61146/1573). Συγκεκριμένα, με την απόφαση του ΥΠΕΝ τίθενται οι όροι προστασίας της περιοχής που έχει χαρακτηριστεί ως Προστατευόμενο Τοπίο και Προστατευόμενος Φυσικός Σχηματισμός από τον Νοέμβριο του 2023. Η προστατευόμενη αυτή περιοχή, η οποία εκτείνεται από τα όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έως τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας, περιλαμβάνει τον ποταμό Αώο από τη γέφυρα της Κόνιτσας και κατάντη, τμήμα του ποταμού Βοϊδομάτη και το μεγαλύτερο μέρος της λεκάνης απορροής του ποταμού Σαραντάπορου. Η σημασία της απόφασης έγκειται στο ότι αποκλείει την κατασκευή φραγμάτων, καθώς και τη χωροθέτηση υδροηλεκτρικών έργων και σταθμών όλων των κατηγοριών, συμπεριλαμβανομένων των Μικρών Υδροηλεκτρικών Έργων (ΜΥΗΕ), ώστε να μην εμποδίζεται η ελεύθερη επικοινωνία των νερών του Αώου και να διαφυλαχθεί η ιδιαίτερη οικολογική του αξία και η υδρομορφολογική του ακεραιότητα. Από την άλλη, ωστόσο, επιτρέπονται δραστηριότητες που διαφυλάσσουν την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής και κυρίως την ενίσχυση της οικονομίας και της βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία, ο τουρισμός κ.ά..

Ικανοποίηση οργανώσεων

Την ικανοποίησή τους για την έκδοση της απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος που θωρακίζει τον Αώο εκφράζουν με κοινή τους ανακοίνωση οι περιβαλλοντικές οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και της συμμαχίας «Σώστε τη Μπλε Καρδιά της Ευρώπης», MedINA, Πίνδος Περιβαλλοντική και The Green Tank, οι οποίες είχαν καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις προς την Πολιτεία για την ενίσχυση της θεσμικής προστασίας του ποταμού.

Όπως αναφέρουν, «με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια ασπίδα προστασίας για την ελεύθερη ροή του Αώου, των κύριων παραποτάμων του, Βοϊδομάτη και Σαραντάπορου, και όλων των ρεμάτων αυτών, που εμπίπτουν εντός του νεοσύστατου σχηματισμού. Μπαίνουν έτσι ισχυρά θεμέλια για τη διατήρηση και την αποτελεσματική διαχείριση της λεκάνης απορροής του ποταμού». Προϋπόθεση όμως για την ολοκληρωμένη προστασία και θωράκιση του ποτάμιου δικτύου τονίζουν πως αποτελεί η εφαρμογή ενός ενιαίου καθεστώτος προστασίας που θα εκτείνεται σε ολόκληρη τη λεκάνη απορροής του Αώου και θα θέτει αντιστοίχως ισχυρούς όρους και περιορισμούς. 

Σύμφωνα με τις οργανώσεις, το επόμενο βήμα περιλαμβάνει την αναβάθμιση της προστασίας της περιοχής σε Εθνικό Πάρκο, μέσω της επέκτασης των ορίων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου προς τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας. Έτσι, όπως επισημαίνουν, αυτή η προστατευόμενη περιοχή θα μπορεί στη συνέχεια να ενωθεί με το γειτονικό Εθνικό Πάρκο Vjosa προκειμένου να θεσπιστεί το πρώτο Διασυνοριακό Εθνικό Πάρκο Άγριου Ποταμού στην Ευρώπη, Αώος/Vjosa.

«Θρίαμβος για όλους…»

– Σύμφωνα με δήλωση του Αλέξη Κατσαρού, Εκτελεστικού Διευθυντή του MedINA «…Με την απόφαση αυτή γίνεται ένα ακόμα βήμα ώστε να διασφαλιστεί ότι το απαράμιλλο τοπίο της περιοχής δε θα αλλοιωθεί, ότι η οικολογική ακεραιότητα του ποταμού θα διαφυλαχθεί προς όφελος της βιοποικιλότητας και των επόμενων γενεών, οι οποίες θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν τις υπηρεσίες που ο ποταμός προσφέρει απλόχερα εδώ και αιώνες».

-Όπως τονίζει από την πλευρά της η Ιόλη Χριστοπούλου, Διευθύντρια Πολιτικής και Συν-ιδρύτρια του Green Tank «το παζλ προστασίας του Αώου συμπληρώνεται και η συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη για ένα ποτάμι σύμβολο. Την προηγούμενη εβδομάδα εγκρίθηκε ο νέος ευρωπαϊκός Νόμος για την Αποκατάσταση της Φύσης, που προβλέπει την απελευθέρωση των ποταμών από εμπόδια, φραγμούς και φράγματα με στόχο την αποκατάσταση 25.000 χιλιομέτρων μέχρι το 2030…».

-Τέλος, ο Πρόεδρος της Πίνδος Περιβαλλοντική Γιάννης Βραζιτούλης επισημαίνει μεταξύ άλλων πως «σε μια εποχή πολύ δύσκολη για την ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος, η διατήρηση του Αώου σε ελεύθερη ροή είναι μια πολύ ουσιαστική, όσο και κρίσιμη πρωτοβουλία. […] Στον Αώο, το περιβάλλον είναι πλούτος, ανάπτυξη, αλλά και ταυτότητα και σε αυτή την κατεύθυνση, της ‘ολιστικής’ διαχείρισης, πρέπει να κατευθύνονται και οι αποφάσεις και νομοθετικές ρυθμίσεις».

Εβδομάδα Σαραντάπορου

Κι ενώ οι εξελίξεις για τον Αώο είναι θετικές, στο μικροσκόπιο της επιστημονικής έρευνας μπαίνει το οικοσύστημα ενός άλλου επίσης σημαντικού ποταμού της ευρύτερης περιοχής της Κόνιτσας. 

Ο λόγος για τον Σαραντάπορο, για τον οποίο θα διεξαχθεί τις επόμενες ημέρες τo Sarantaporos Science Week, μία Επιστημονική Εβδομάδα, η οποία θα ξεκινήσει μεθαύριο, Παρασκευή και ώρα 7 μ.μ. με ένα δείπνο καλωσορίσματος στην πλατεία της Βούρμπιανης, ενώ το Σάββατο, 29 Ιουνίου, ώρα 6 μ.μ. θα γίνει η επίσημη έναρξή της στο ίδιο χωριό. Το Sarantaporos Science Week αποτελεί μια συντονισμένη εθελοντική πολυεπιστημονική προσπάθεια να καλυφθούν τα κενά γνώσης του οικοσυστήματος του Σαρανταπόρου, καταγράφοντας όλες τις μορφές βιοποικιλότητας, μελετώντας φυσικές διεργασίες του ποταμού και επιπτώσεις των συνεχιζόμενων πιέσεων και απειλών. 

Τη διοργάνωση έχει το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA) σε συνεργασία με το Euronatur, το RiverWatch και το EcoAlbania, στο πλαίσιο της εκστρατείας «Save the Blue Heart of Europe» και πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Δήμου Κόνιτσας και του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).