Ιω. Σ. Τουλουμάκος,
Ομ. Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ.
ΕΠΙΚΑΙΡΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

I. Η σύληση των βασιλικών τάφων της πρωτεύουσας της Μακεδονίας από τους Κέλτες μισθοφόρους του Πύρρου κατά την εισβολή τους στη Μακεδονία.

1. Διόδωρος ΧΧΙΙ 11.2: Ὅτι τὰς Αἰγέας διαρπάσας Πύρρος, ἥτις ἦν ἑστία τῆς Μακεδονικῆς βασιλείας, τοὺς Γαλάτας ἐκεῖσε κατέλιπεν. οἱ δὲ πυθόμενοί τινων ὅτι κατὰ τοὺς βασιλικοὺς τάφους τοῖς τετελευτηκόσι συγκατωρύχθη χρήματα πολλὰ κατά τινα παλαιὰν συνήθειαν, ἅπαντας ανέσκαψαν, καὶ τυμβωρυχήσαντες τὰ μὲν χρήματα διείλοντο, τὰ δὲ ὀστᾶ τῶν τετελευτηκότων διέρριψαν. ὁ δὲ Πύρρος ἐπὶ τούτοις βλασφημούμενος οὐκ ἐκόλαζε τοὺς βαρβάρους διὰ τὰς ἐν τοῖς πολέμοις χρείας.

2. Πλούταρχος, Πύρρος, 26.11-13: τῶν δὲ Αἰγαίων κρατήσας τὰ τ’ ἄλλα χαλεπῶς ἐχρήσατο τοῖς ἀνθρώποις, καὶ φρουρὰν Γαλατικήν ἐν τῇ πόλει κατέλιπε τῶν μετ’ αὐτοῦ στρατευομένων. Οἱ δὲ Γαλάται, γένος ἀπληστότατον χρημάτων ὄντες, ἐπέθεντο τῶν βασιλέων αὐτόθι κεκηδευμένων τοὺς τάφους ὀρύττειν, καὶ τὰ μὲν χρήματα διήρπασαν, τὰ δ’ ὀστᾶ πρὸς ὕβριν διέρριψαν. τοῦτο κούφως ἔδοξε καὶ ὀλιγώρως ἐνεγκεῖν ὁ Πύρρος, ἢ δι’ἀσχολίας τινὰς ὑπερθέμενος, ἢ παρεὶς ὅλως διὰ φόβον τὸ κολάσαι τοὺς βαρβάρους· ὅθεν ἤκουσε κακῶς ὑπὸ τῶν Μακεδόνων.1

3. Η προβληματική ερμηνεία του ιστορικού N.G.L. Hammond (Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τ. 9Α, 1984).
«Στο μεταξύ και ενώ ο Αντίγονος είχε καταφύγει πίσω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης, ο Πύρρος ισχυροποίησε τη θέση του στη Μακεδονία, εγκαθιστώντας φρουρές στις σημαντικότερες πόλεις δυτικά του Αξιού. Στις Αιγές (σημ. Βεργίνα) στρατοπέδευσε ένα σώμα Γαλατών μισθοφόρων, οι οποίοι σύλησαν πολλούς βασιλικούς τάφους και σκόρπισαν τα κόκκαλα των βασιλέων, γεγονός που μείωσε τη δημοτικότητα του Πύρρου στη Μακεδονία, αφού άφησε τους ενόχους ουσιαστικά ατιμώρητους.
Ωστόσο ο γιος του ο Πτολεμαίος, που διοικούσε τότε τη Μακεδονία ως εκπρόσωπος του πατέρα του, διατήρησε τον έλεγχο της κατάστασης και νίκησε μάλιστα και πάλι τον Αντίγονο το 273.»
Αγνοώντας παντελώς την σαφώς αναφερόμενη στην πρώτη μαρτυρία σύληση όλων των τάφων, ο Hammond αφήνει ανοιχτό το ερώτημα πώς και γιατί αποφεύχθηκε η σύληση και καταστροφή των αρχαίων τάφων επιφανών, γνωστών βασιλέων με τους περισσότερους θησαυρούς.

1 Τουλουμάκος Ιωάννης, Ιστορικά προβλήματα των τάφων της Βεργίνας, Θεσσαλονίκη 2006, σελ.168.
Touloumakos, Johannes. Die historische Problema�k der Gräber von Vergina. Ancient Society 40 (2010) Universiteit Leuven: 15-50.
Πρακτικά συνεδρίων: Mommsen-Gesellscha�, Gö�ngen. 9-6-2001. Ins�tut für Altertumskunde, Trier, Ιούλιος, 2004.

II. Η μικρή απόσταση της περιοχής της Βεργίνας από τη θάλασσα στην αρχαϊκή και κλασική εποχή.
Στην αρχαϊκή και κλασική εποχή η απόσταση είχε διαμορφωθεί εξαιτίας των προσχώσεων του ποταμού Αλιάκμονα σε περίπου 10 χιλιόμετρα (κατά την προκαταρκτική εκτίμηση του ομότιμου καθηγητή του Γεωλογικού Τμήματος, κ. Α. Ψιλοβίκου). Η δε F. Papazoglou 2, Les villes Macédoine à l’époque romaine, BCH Suppl. 16, 1988, σελ. 134, έγραφε «Une capitale aussi proche de la mer et des villes maritines de Méthonè et de Pydna, n’ aurait-elle pas conditionné une evolution de l’ ancienne Macedoine différrente de celle que nous croyons lui connaitre?».

III. Έδεσσα – Αιγαί: Η αρχαία πρωτεύουσα της Μακεδονίας στον Ευφορίωνα (φιλόλογο – ιστορικό του 3ου αι. π.Χ.).
«Ἐκ δὲ τοῦ χρησμοῦ προθυμότερος γενόμενος Κάρανος σύν τοισιν Ἕλλησιν ἀποικίαν στειλάμενος, ἐλθὼν εἰς Μακεδονίαν ἔκτισεν πόλιν Αἰγὰς μετωνόμασεν ἀπὸ τῶν αἰγῶν. Ὠκεῖτο δέ τὸ παλαιὸν ἡ Ἔδεσσα ὑπὸ Φρυγῶν καὶ Λυδῶν. καὶ τῶν μετὰ Μίδου διακομισθέντων εἰς τὴν Ευρώπην. Ταῦτα Εὐφορίων ἱστορεῖ τῇ Ἰστιαίᾳ καὶ Ἰνάχῳ.
IV. Έδεσσα (Αιγαί)-Ορρόη, Αντιόχεια: Η ιδρυθείσα από τον στρατηγό του Μ. Αλεξάνδρου Σέλευκο αποικία στη Μεσοποταμία 3
.ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Πώς χάθηκε μια μεγάλη αρχαιολογική ανακάλυψη
Ήταν το 1982 ή 1983, όταν τρεις κάτοικοι της περιοχής της Πιερίας με κάλεσαν να πάω στο χωριό τους για να μου εμπιστευτούν τούτο: Ότι εντελώς τυχαία ανακάλυψαν έναν αρχαιολογικό χώρο ασύλητο, με θησαυρούς ανεκτίμητους που κατά τη δική τους άποψη συναποτελούσαν ένα βασιλικό τάφο, πιθανώς του Φιλίππου ή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Συνέβη μάλιστα ένα μεσημεράκι να καθόμαστε στο τραπεζάκι ενός καφενείου της περιοχής που έκανε τις έρευνές του ο καθηγητής Ανδρόνικος, τότε μόλις ανακαλύψας τον θησαυρό που αποκαλούσε του Φιλίππου. Θυμούμαι τον συνομιλητή μου που ακούγοντας τον καθηγητή να αναφέρεται συνεχώς στον τάφο του Φιλίππου τον διέκοψε για να του πει:
«Δάσκαλε, έχεις δει ποτέ βασιλικό τάφο; Αυτός που βρήκες είναι ενός αξιωματούχου. Βασιλικός τάφος δεν είναι! Κι αν θέλεις στοιχηματίζουμε γι’ αυτό…».
Ο καθηγητής τον κοίταξε περιπαικτικά και προχώρησε χωρίς να του απαντήσει στη συζήτησή του με τους φίλους ή συνεργάτες του.
Αυτοί οι άνθρωποι μου ζήτησαν τότε να τους φέρω σε επαφή με την υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη ή τον πρωθυπουργό. […] Του θέματος έλαβε γνώσιν και ο
Πρόεδρος της Δημοκρατίας στον οποίο παρουσίασα τους τρεις υποδείκτες, για να του ανακοινώσουν το εύρημά τους4
.2 Κσθηγήτρια Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου.
3Michael Rostovtzeff, Die Hellenis�sche Zeit, Gesellscha� und Wirtscha�, πιν. [ΧΧΙΧ (=79)]. Νομίσματα Τετράδραχμα του βασιλέως Αντιόχου 4ου. Αντιοχέων του επί Καλλιρρόη. Edessa in Osroene. K.—