Η Αλμωπία Υποδουλώθηκε στους Τούρκους Ακολουθώντας την Τύχη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Μεταξύ 1385 και 1389 με την Εκστρατεία του Μουράτ Α΄ και του Καρά Τιμουρτάς Πασά και η απελευθέρωση της

Η ιστορική πορεία της Αλμωπίας, της περιοχής που για αιώνες έφερε το όνομα Καρατζόβα (μαύρος κάμπος) ή Μογλενά, αποτελεί έναν καθρέφτη των αγώνων και των θυσιών του Μακεδονικού Ελληνισμού. Η υποδούλωση στους Οθωμανούς, μεταξύ 1385 και 1389, σηματοδότησε την έναρξη μιας μακράς περιόδου δοκιμασιών, βίαιου εξισλαμισμού και σκληρής καταπίεσης. Ωστόσο, η φλόγα της εθνικής συνείδησης όχι μόνο δεν έσβησε, αλλά τροφοδότησε τις μεγάλες εξεγέρσεις του 1821 και του Μακεδονικού Αγώνα, οδηγώντας τελικά στην Απελευθέρωση της περιοχής στις 4 Νοεμβρίου 1912. Το αφιέρωμα αυτό σκιαγραφεί τους σταθμούς αυτής της μακραίωνης ιστορίας, αναδεικνύοντας τους ήρωες που κράτησαν ζωντανό τον Ελληνισμό.

1. Η Σκλαβιά και ο Βίαιος Εξισλαμισμός (14ος – 18ος Αιώνας)

Η κατάκτηση της Αλμωπίας από τον Μουράτ Α΄ και τον στρατηγό του, Τιμουρτάς Πασά, την ενέταξε στον Οθωμανικό καζά της Καρατζόβας, υπαγόμενη στο σαντζάκι της Θεσσαλονίκης. Η κυριαρχία των Τούρκων συνδέθηκε άμεσα με την παρουσία του Γαζή Εβρενός στα γειτονικά Γιαννιτσά, ο οποίος εφάρμοσε πολιτική βίαιου εξισλαμισμού.

• Καταφύγιο στην Άνω Αλμωπία: Η προσηλυτιστική μανία των κατακτητών ανάγκασε τους Χριστιανούς να καταφύγουν στις παρυφές του οροπεδίου. Ως αποτέλεσμα, ο Μητροπολίτης Μογλενών μετέφερε την έδρα του από τα Μογλενά στη Νότια, αναζητώντας καταφύγιο για την Ορθοδοξία.
• Η Τραγωδία της Νότιας: Η τουρκική καταπίεση έγινε αβάσταχτη τον 17ο και 18ο αιώνα. Η πιο τραγική συνέπεια ήταν ο ομαδικός εξισλαμισμός των κατοίκων της Νότιας το Πάσχα του 1759, μια πράξη που έγινε με την οδυνηρή πρόταση του ίδιου του Μητροπολίτη Ιωάννη, ως ύστατη προσπάθεια για τη σωτηρία του ποιμνίου.

2. Από το 1821 στον Μακεδονικό Αγώνα: Οι Φάροι της Αντίστασης

Ο Ελληνισμός της Αλμωπίας παρέμεινε ενεργός σε όλες τις εθνικές προσπάθειες για απελευθέρωση, επιδεικνύοντας ένα αταλάντευτο φρόνημα.

Α. Η Συμμετοχή στο 1821

• Ο Αγγελής Γάτσος: Η ιστορία κατέγραψε τη δράση του οπλαρχηγού Αγγελή Γάτσου και του αδελφού του Πέτρου από τους Σαρακηνούς. Συμμετείχαν με τα παλικάρια τους στην ηρωική άμυνα της πολιορκημένης Νάουσας το 1822, αφήνοντας ανεξίτηλο το στίγμα της Αλμωπίας στην Επανάσταση.

Β. Η Ένοπλη Δράση (1878) και ο Μακεδονικός Αγώνας

Μετά το 1878, ένοπλα σώματα έδρασαν σε περιοχές όπως ο Αρχάγγελος, η Λαγκαδιά και τα Μεγάλα Λιβάδια, εκδηλώνοντας εξεγέρσεις κατά των Τούρκων.

Ο Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908) βρήκε την Αλμωπία στην πρώτη γραμμή, καθώς οι κάτοικοι συγκρότησαν δεκάδες αντάρτικα σώματα για να αντιμετωπίσουν την προσπάθεια βίαιου εκβουλγαρισμού των κατοίκων από τους Βουλγάρους Κομιτατζήδες.

• Οι Ήρωες: Άνδρες από τους Προμάχους, την Όρμα και το Γαρέφι συμμετείχαν ενεργά στις μάχες.
• Ο Κώστας Γαρέφης: Το 1906, ο Μακεδονομάχος Κώστας Γαρέφης έφτασε από τις Μηλιές του Βόλου και ανέλαβε δράση κατά των Βουλγάρων. Στις 6 Αυγούστου του ίδιου έτους, τραυματίστηκε θανάσιμα στο χωριό Τσαρνέσοβο, το οποίο αργότερα μετονομάστηκε προς τιμήν του σε Γαρέφι.

3. Η Απελευθέρωση και η Δράση του Παπα-Νίκανδρου

Η μεγάλη ώρα για την Αλμωπία έφτασε κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου (1912).

• Η 4η Νοεμβρίου 1912: Η περιοχή απελευθερώνεται μετά από περίπου 523 χρόνια τουρκικής σκλαβιάς. Ένα μικρό ελληνικό στρατιωτικό άγημα εισήλθε στην Αριδαία και παρέλαβε την πόλη και την ευρύτερη περιοχή από τον οπλαρχηγό Νίκανδρο Παπαϊωάννου και τους Προμαχιώτες αντάρτες του.

Ο Παπα-Νίκανδρος: Ο Αρχιμανδρίτης με το Ντουφέκι

Ο Αρχιμανδρίτης Παπα-Νίκανδρος (κατά κόσμο Αναστάσιος Παπαϊωάννου) ήταν μια εμβληματική μορφή που τίμησε τόσο το ράσο όσο και τον αγώνα.

• Ο Ρόλος του: Ως δάσκαλος, ιερέας και μαχητής, κράτησε με το ίδιο πάθος τον Σταυρό και το ντουφέκι στη μαρτυρική Καρατζόβα.
• Καθοριστική Στάση: Η στάση του ήταν καθοριστική στην απελευθέρωση της Αριδαίας. Υπερνίκησε αντιρρήσεις και αδιαφορία Ελλήνων αξιωματούχων, επιταχύνοντας τον μεγάλο εθνικό στόχο.
• Μαρτυρική Πορεία: Η δράση του είχε βαρύ τίμημα. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συνελήφθη από Γερμανοβουλγάρους, καταδικάστηκε σε θάνατο (γλίτωσε με βασιλική μεσολάβηση) και, αργότερα, κατά την Κατοχή, συνελήφθη από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους, γλιτώνοντας εκτέλεση χάρη σε ομάδα αντιστασιακών.

4. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Νίκη του Σκρα

Ακόμα και μετά την απελευθέρωση, η Αλμωπία βρέθηκε στο επίκεντρο παγκόσμιων συγκρούσεων.

• Το Μέτωπο: Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Αλμωπία εκτυλίχθηκαν καθοριστικά πολεμικά γεγονότα στο Μακεδονικό Μέτωπο, μεταξύ των δυνάμεων της Αντάντ και των Γερμανοβουλγάρων, οι οποίοι οχυρώθηκαν στην κορυφογραμμή Σκρα-Ντομπροπόλιε-Καϊμακτσαλάν.
• Η Νίκη του Σκρα (1918): Στο μέτωπο αυτό, οι Έλληνες κέρδισαν την περιφανή Νίκη του Σκρα το 1918. Η γενική επίθεση της Στρατιάς, με κύρια προσπάθεια στους ορεινούς όγκους της Αλμωπίας, επέφερε τη διάσπαση του εχθρικού μετώπου και επίσπευσε το τέλος του πολέμου. Κυρίαρχο ρόλο στην επιτυχία έπαιξε το 35ο ελληνικό σύνταγμα με διοικητή τον συνταγματάρχη Παν. Γαργαλίδη.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ